به بهانه اکران «آبادان یازده ۶۰»| نقش رادیو در جنگ‌های مهم دنیا چه بود؟

«رکن آنلاین»- گروه رادیو و تلویزیون: این روزها فیلم سینمایی «آبادان یازده 60» در جشنواره فیلم فجر یاد و خاطره هشت سال دفاع مقدس و نقش رادیو در جنگ تحمیلی را زنده کرده است، فیلمی که داستان رادیو آبادان و نقش آن در متحد کردن مردم آبادان را در روزهای ابتدایی جنگ تحمیلی روایت می کند.

امروزه رسانه ها در جهت دهی به افکار عمومی و تصمیم گیری دولت ها نقش بسیار مهمی دارند. از زمانی هم که اپلیکیشن های مختلف برای سلیقه های مختلف به بازار آمده؛ تقریبا همه می توانند خود یک رسانه داشته باشند و بی نیاز از رسانه های بزرگ حرف خود را بزنند. اظهارنظرهایی که گاه از دل همین رسانه های کوچک بیرون می آیند، حتی رسانه های بزرگ را هم تحت تاثیر قرار می دهند.

اما پیش از این و قبل از بروز و ظهور رسانه های امروزی، تلویزیون و روزنامه ها تاثیر بسیاری بر جوامع داشتند. یک قدم به عقب تر هم بگذارید، رد پای رادیو را می بینید. رسانه‌ای که هم سرعت انتقال بالایی داشت و هم نیاز به هزینه بسیاری برای انتقال اخبار نداشت. زمانی که مارکونی اولین پیام رادیویی خود را فرستاد، فکر نمی کرد که روزی این اختراع آن قدر فراگیر و مهم شود که گاهی در طول جنگ‌ها تنها پیونددهنده میان قوای جنگی و مردم رادیو باشد و یا تنهایی مردمانی با برنامه‌های آن پر شود.

اما در ادامه رادیو کارکردهای دیگری هم پیدا کرد و آن زمانی بود که جنگ های تاریخی در می گرفت و هر دو طرف جنگ تلاش می کردند برای تضعیف روحیه دشمن و تقویت نیروهای خودی دست به تبلیغ بزنند. آنها جنگ را مبتنی بر فریب و نیرنگ می دانستند و معتقد بودند باید از هر ابزاری برای پیروزی بهره برد.

یکی از این ابزارها برنامه های تبلیغاتی رادیوها بود که برای رقابت هرچه بیشتر تلاش می کردند و کار را به جایی رساندند که اهمیت این برنامه ها از جنگ مسلحانه بیشتر شد و در مقطع جنگ جهانی دوم موضوع جنگ روانی مطرح شد.

جنگ جهانی دوم و استفاده از رادیو در ایجاد جنگ روانی

در آن زمان با شروع جنگ جهانی دوم، متفقین محتوای تازه ای برای تبلیغات و عملیات روانی علیه آلمان به کار گرفتند. آنها میلیون‌ها اعلامیه تبلیغاتی را با هواپیماهای آمریکایی بر فراز جبهه های جنگ آلمانی‌ها فرو ریختند، گروه اول اعلامیه‌ها، حاکی از این نکته بود که هدف متفقین مبارزه با مردم آلمان و نابودی آنان نیست، بلکه هدف نابودی «پروس گرایی (prussinism)  است. در این اعلامیه‌ها به بعضی از آسیب‌های وارده به آلمان نیز که مورد توجه آلمانی‌ها قرار نگرفته بود، اشاره شده بود. گروه دوم اعلامیه‌ها بر تصمیم متفقین برای پایداری تا پایان جنگ اشاره داشت و گروه سوم اعلامیه‌ها، سربازان آلمانی را تشویق می‌کرد که یا اسلحه های خود را کنار گذارده و تسلیم شوند و یا اسلحه‌ها را به طرف فرماندهان خود گرفته و یک دولت انقلابی در آلمان برپا کنند. این در حالی بود که تبلیغات آلمان در طول جنگ جهانی اول به دلیل نبود نیروهای زبده و متخصص، تقریباً عقیم ماند و موفقیت چندانی به دنبال نداشت.

پس از آن که در انتخابات سال ۱۹۳۳ نازی‌ها احزاب مخالف را پشت سر گذاشته و حکومت را در دست گرفتند، هیتلر یک هفته بعد از به قدرت رسیدن نازی‌ها، وزارت تبلیغات را تشکیل داد و گوبلز را مسئول نظارت بر تمام تبلیغات آلمان کرد. رادیو یکی از کشفیاتی بود که گوبلز استفاده بسیاری از آن برد. نازی‌ها برای افزایش تعداد شنوندگان رادیو، ارزان‌ترین رادیو را وارد بازار کردند. هدف آن‌ها این بود که هر خانواده ای از این دستگاه که «رادیو مردم» نامیده می‌شد، یکی را تهیه کرده و در خانه از آن استفاده کند تا بتوانند به پیام های نظامی دسترسی داشته باشند.

از همان زمان هم فریب برای تضعیف روحیه ها شکل گرفت، به طوری که در طول جنگ جهانی، پیش از اجرای تهاجم طراحی شده هیتلر به انگلستان، یک ایستگاه رادیویی ناشناس به نام «ایستگاه پخش انگلیسی جدید» که به نظر می‌رسید توسط اتباع بریتانیایی ناراضی اداره می‌شد، در طول روز برنامه های نیم ساعته پخش می‌کرد. برنامه این ایستگاه شامل اخبار جنگ بود. این رادیو که در واقع از سوی آلمانی‌ها اداره می‌شد، با چنین پوششی م