سهم ۱۲.۶ درصدی جنگ از بودجه‌ عمومی/ جنگ در رأس امور بود؟

به گزارش خبرنگار اقتصادی «رکن آنلاین»، یکی از گزاره‌هایی که در طول سال‌های پس از جنگ تحمیلی و به‌ویژه در یک دهه اخیر بارها مطرح شده است، بسیج نشدن امکانات کشور برای جنگ، یا به عبارت دقیق‌تر دفاع مقدس بوده است.

برای بررسی صحت این ادعا باید اعداد و ارقام رسمی بودجه‌ و سهم امور دفاعی از کل بودجه را مورد بررسی قرار داد. 

یکی از مسائل قابل تامل در دوران جنگ، تغییر در موازنه قدرت بین ایران و عراق در طول سال‌های جنگ بوده است. بعد از گذشت یک سال از آغاز حمله نیروهای ارتش حزب بعث عراق به ایران، موازنه قدرت تغییر می‌کند به‌طوری که ایران بسیاری از سرزمین‌های اشغال شده خود را باز پس می‌گیرد و حتی در فروردین 65 ایران موفق به تصرف جزیره فاو عراق می‌شود. اما از سال 65 به بعد دولت عراق با بسیج همه امکانات و دریافت کمک‌های گسترده خارجی موازنه قدرت تسلیحاتی و نظامی را به نفع خود تغییر می‌دهد و آنچه که باوجود برتری تسلیحاتی عراق، در نهایت باعث حفظ خطوط مرزی ایران می‌شود، روحیه مقاومت، ایثار و شهادت‌طلبی رزمندگان ایران اسلامی بوده است.

* سهم جنگ از بودجه عمومی کشور چقدر بود؟

فارغ از منابع بسیار بیشتر دولت عراق در سال‌های دوران جنگ، نکته‌ای که در این حائز اهمیت است، سهم جنگ از امور دفاعی است. همانطور که از جدول زیر مشخص است سهم جنگ و امور دفاعی از بودجه عمومی کشور از ۹ درصد تا ۱۶ درصد متغیر بوده است. معادل ریالی مجموع درآمد دولت جمهوری اسلامی ایران از ابتدای سال 59 تا پایان سال 67 که در بودجه‌های سالیانه مصرف شده است، معادل 29 هزار و 828 میلیارد تومان بوده که از این رقم سهم امور دفاعی تنها 3،694 میلیارد ریال (معادل 12.6 درصد) بوده است.

* ارقام به میلیارد ریال/ منبع: گزارش اقتصادی و ترازنامه بانک مرکزی

قطعا جنگ برای کشور هزینه‌های جانبی بسیار بیشتری نسبت به عدد 12.6 درصد داشته است اما در بحث حمایت لجستیک جنگ سهم پایین 12.6 درصد امور دفاعی از کل بودجه عمومی نشان می‌دهد باوجود تاکیدات فراوان حضرت امام (ره) مبنی بر در راس امور بودن جنگ، جنگ برای سیاست‌گذاران مالی و بودجه‌ای کشور در راس امور قرار نداشته است.

پیش از این اشاره شد که به جز کمک‌های کلان کشورهای عربی و غربی و شرقی به عراق، همه ظرفیت عراق در آن دوره زمانی پای جنگ بود اما در ایران در بسیاری موارد، حتی در استفاده از امکانات لجستیکی کشور، جنگ تحمیلی در اولویت اول قرار نمی‌گرفت.

*ارقام به درصد/ منبع: گزارش اقتصادی و ترازنامه بانک مرکزی در سال‌های 59 تا 67

در جدول بالا نسبت همه مصارف بودجه‌ای کشور به کل مصارف با هم مقایسه شده‌اند. همانطور که مشخص است در دوران جنگ تحمیلی، حتی مصارف آموزشی کشور نیز از مصارف جنگ در بودجه بیشتر بوده است.

* مقایسه منابع ارزی ایران و عراق در دوران جنگ تحمیلی

بررسی‌ها نشان می‌دهد مجموع درآمد ارزی دولت در طول سال‌های 59 تا 67 معادل 118 میلیارد دلار و درآمد دولت عراق در آن دوره 98 میلیارد دلار بوده است اما دقیقا در زمانی که درآمدهای نفتی ایران و عراق در سال‌های 65 تا 67 کاهش قابل توجهی می‌یابد، حجم کمک‌های خارجی به عراق ب